Onze geschiedenis

De aanwezigheid van zowel bos en heide als de waterrijke natuur rondom het Naardermeer en het plassengebied kenmerkt het landschap van de Gooi en Vechtstreek. De ‘groene’ en ‘blauwe’ natuurwaarden zijn terug te zien in onder meer de Gooise stuwwal, de vechtweiden, de voormalige Zuiderzeekust en de veenplassen.

Mede door de ligging is Gooi en Vechtstreek van grote waarde. De regio fungeert als een groenblauwe verbinder van de dichtbevolkte stedelijke regio’s bij Amsterdam, Almere, Amersfoort en Utrecht. Die waarde behouden en tegelijk economische ontwikkeling mogelijk maken, dat is vanaf het begin een belangrijke pijler onder en ambitie van de regionale samenwerking. Niet alleen de gemeenten vinden elkaar hierin, dat geldt ook voor partners die we ontmoeten binnen bijvoorbeeld de Metropoolregio’s Amsterdam en Utrecht. (Zie ook: 50 jaar samenwerking).

Het landschap vertelt de geschiedenis. Zo zijn er de verhalen over de eerste bewoners, over landgebruik en over technische ontwikkelingen. Al in de prehistorie worden in het Gooi de zandgronden op de stuwwal bewoond. Hier verzamelt het water zich op de laagste plekken, zodat het vee makkelijk kan drinken. Rond deze natuurlijke drinkplaatsen ontstaan tussen 1100 en 1300 kleine agrarische nederzettingen, de eerste dorpen in het Gooi: Hilversum, Laren, Blaricum en Huizen.
Hoger gelegen langs de Zuiderzee ontstaat in dezelfde periode Naarden. De dorpen hebben een of meer brinken, een plaats waar het vee wordt verzameld. De brinkdorpen hebben een structuur die direct gekoppeld is aan het systeem van schaapsdriften. Dit is ook nu nog terug te zien in wegenpatroon dat de dorpen verbindt.

In het Gooi ontstaat het gebruik dat boeren de gebruiksrechten van het land van een landeigenaar kunnen overdragen na overlijden. Omdat dit inhield dat men landgebruik en boerderij kon erven, werden deze boeren erfgooiers genoemd. Begin 14e eeuw hebben deze erfgooiers zich georganiseerd. Ze maken afspraken over het gebruik van gemeenschappelijke gronden. Rondom de brinkdorpen is rond 1300 nog voornamelijk bos te vinden.

Door het werk van de erfgooiers ontstaan grote akkercomplexen rondom de dorpen; engen of enken. Maar ook gemeenschappelijke graslanden op grotere afstand in de lager gelegen gebieden; de meenten. Veeteelt en landbouw overheersen, al ontwikkelt de nederzetting Huizen aan de Zuiderzee zich ook als vissersdorp.

Net als vrijwel overal in Nederland is het landschap ook hier sterk beïnvloed door menselijk ingrijpen, denk bijvoorbeeld aan afgravingen van veen, of de aanleg van dijken. Cultuurhistorie en landschap vallen hier samen. Een sprekend voorbeeld zijn de vestingsteden Naarden en Muiden die direct en de open schootsvelden die deel uitmaken van de verdedigingslinie, en de trekvaarten die door mensen zijn gegraven.

Zeker de Grote Ontginning waarbij veengebied geschikt werd gemaakt voor landbouw – in de 10e tot de 13e eeuw – heeft het landschap ingrijpend veranderd. In de Vechtstreek ontstaan vele polders. Doordat bij de ontginning de bodem van het veengebied daalt, krijgt het gebied te maken met overstromingen. In de 12e eeuw worden daarom dijken aangelegd. Ook is bemaling nodig en ontstaat een netwerk van sloten en kanalen om een overschot aan water af te voeren.

Ook de invloed van de turfwinning is groot. Als men ontdekt dat gedroogd veen, turf genoemd, geschikt is als brandstof, wordt dit vanaf de 15e eeuw een belangrijke inkomstenbron. Dit geldt bijvoorbeeld voor het huidige Wijdemeren. Door vervening is een landschap ontstaan met lange, smalle akkers, ook wel legakkers genoemd. Ondanks de regels waaraan de winning van turf is gebonden, ontstaan er ook grotere gaten in het landschap dan toegestaan. Hierdoor ontstaan grotere wateroppervlaktes waar de wind en de golven meer invloed hebben. Veel van de smalle legakkers houden geen stand en maken plaats voor nieuw watergebied; de veenplassen.

Als door de groei van Amsterdam veel vraag komt naar zand neemt de zandhandel uit het Gooi een grote vlucht. Grote gebieden bij Hilversum, ’s Graveland, Huizen en Naarden worden afgegraven. Hierdoor zijn soms zanderijen ontstaan; systematisch afgegraven gebieden met een kenmerkend slotenpatroon. Om het zand naar Amsterdam te vervoeren werden vaarten aangelegd, waaronder de Naarder- en Muidertrekvaart, in 1641.

Door de ligging is de Gooi en Vechtstreek van een groot militair strategisch belang. De Vecht is een belangrijke aanvoerroute, en de steden Naarden, Weesp en Muiden zijn de laatste in te nemen steden voor de hoofdstad wordt bereikt. Dankzij deze ligging in combinatie met de unieke omstandigheden van het veengebied ontstaan hier een aantal voor Nederland belangrijke verdedigingslinies. Er worden in de zeventiende eeuw diverse waterlinies aangelegd, ook bij Muiden en Weesp. Dit is het begin van de Oude Hollandse Waterlinie, in 1815 verbeterd in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De aanwezigheid hiervan verklaart tevens het ontstaan van de vestingwerken van Muiden, Weesp en Naarden.

In 1967 besloten gemeentebesturen in het Gooi om het gewest Gooiland op te richten. Dit gebeurde op indringend verzoek van de Vrienden van het Gooi. De vraag naar meer woonruimte was – ook toen – actueel. Tegelijkertijd was hierbij de inzet om de mooie natuur en het landschap te behouden. Dit leidde tot ontwikkeling van gezamenlijke plannen. Een krachtig bestuurscentrum wilde dan ook groei mogelijk maken, en tevens de harmonie met de mooie natuurlijke omgeving bewaken. In die jaren kreeg de gemeente Huizen van de overige gemeenten en het Rijk de status van groeigemeente en werd met elkaar geld en menskracht ingezet voor de ontwikkeling van de benodigde nieuwbouw.

Het gewest Gooiland bestond in de eerste fase uit de gemeenten Hilversum, Huizen, Blaricum, Naarden, Bussum en Laren. In 1974 werd de samenwerking uitgebreid met de Vechtgemeenten Muiden, Weesp en Nederhorst den Berg. Zo ontstond het Gewest Gooi en Vechtstreek.

In 1986 trad de gemeente Loosdrecht toe. Op 1 januari 2002 zijn de gemeenten Loosdrecht, ’s-Graveland en Nederhorst den Berg gefuseerd tot de gemeente Wijdemeren die vanaf dat moment onder die naam deel uitmaakt van het samenwerkingsverband.

Op 1 januari 2016 zijn de gemeenten Bussum, Muiden en Naarden gefuseerd tot de gemeente Gooise Meren. De gemeente Eemnes is per 1 januari 2016 op onderdelen toegetreden tot de Regio Gooi en Vechtstreek. Die gedeeltelijke toetreding omvat enkele taken in het Sociaal Domein waarop nauw wordt samengewerkt met de gemeenten in Gooi en Vechtstreek.

Eind jaren 80 en begin jaren 90 kreeg de samenwerking een nieuwe impuls. Het samenwerkingsverband kreeg verschillende uitvoerende diensten onder regionale vlag:

• De GGD is in 1987 ontstaan uit een fusie van de GG&GD Hilversum, de Districtsgezondheidsdienst Gooi-Noord en de Schoolartsendienst te Huizen.
• De Grondstoffen- en Afvalstoffendienst GAD is in 1990 gevormd uit vier inzameldiensten van de gemeenten Bussum, Hilversum, Huizen en Weesp. Die dienst is gevestigd aan de Hooftlaan te Bussum.
• De Ambulancedienst RAV is in 2005 ontstaan uit de samenwerking tussen voormalig Broeder de Vries b.v. en de afdeling Ambulancezorg van de GGD. De RAV is gevestigd aan de Van Riebeeckweg in Hilversum.

De Regio is ‘verlengd lokaal bestuur’. Bestuursstructuur, taken en bevoegdheden zijn vastgelegd in een gemeenschappelijke regeling Regio Gooi en Vechtstreek. De regeling wordt regelmatig aangepast aan de eisen van de tijd.

In 1997 werd na een brede discussie afscheid genomen van het politieke model, met een gewestraad die bestond uit de politieke fracties. Overgeschakeld is in 1998 op een bestuurlijk gemengd model waarbij zowel burgemeesters, wethouders als raadsleden afgevaardigd kunnen worden in het algemeen bestuur. De positie van de wethouders werd versterkt om de slagvaardigheid bij de uitvoerende taken te vergroten.

Op 4 juli 2013 werd, na de herijking van de samenwerking, het algemeen bestuur afgeslankt van 31 naar 9 leden. De gemeenteraden hebben daarvoor hun burgemeesters als vertegenwoordiger aangewezen. Bij de herziening van de regeling is de naam van het samenwerkingsverband veranderd van ‘Gewest’ in ‘Regio’.

Na de verkiezingen in maart 2018 vindt een aantal veranderingen plaats in de bestuursstructuur.