Advies Groene Grachten prikkelt tot nieuwe aanpak verduurzaming monumenten
Waarom ze hun huis willen verduurzamen? Natuurlijk om het milieu en de stookkosten, zegt Rob Coppenhagen, maar zeker ook omdat ze zich de caretaker (beheerder/huisbewaarder) van hun schitterende, monumentale pand vinden. En een goede caretaker willen zijn.
“Ons huis is een echte eyecatcher. En collectief cultuurgoed. Als we in de tuin zitten horen we ook vaak mensen die langs lopen zeggen hoe mooi ze het vinden. Wij hebben het voorrecht erin te wonen, maar dat schept, vinden wij, ook de verplichting om er zorgvuldig en verantwoord mee om te gaan. En het te zijner tijd in goede staat aan de volgende bewoners door te geven.”
We hebben het over de inderdaad schitterende villa ‘Bella Vista’ op de hoek van de Parklaan en de Willemsweg in Bussum. Ooit was het één zeer grote woning, maar ze is in 1909 in tweeën gesplitst. Rob en zijn vrouw Erline Maarleveld zijn de eigenaren en bewoners van het aan de Parklaan gelegen deel.
De Groene Grachten
Omdat zij hun woning wilden gaan verduurzamen, kregen ze de tip van een medewerker van hun bank om het in monumenten gespecialiseerd adviesbureau De Groen Grachten om advies te vragen. Maar toen ze dat bureau belden, bleek het hen helaas niet te kunnen helpen. Zó veel monumenteigenaren hadden hun weg naar de Groene Grachten gevonden, dat ze voorlopig geen extra opdrachten meer aankonden.
Daarom waren Rob en Erline blij toen ze in een plaatselijk nieuwsblad lazen dat ze zich konden aanmelden voor een gratis verduurzamingadvies voor hun woning. Van de aanmeldingen werden zij tot de zeven gelukkigen uitgekozen. Pas toen kregen ze te horen wie hun adviseur zou worden: de Groene Grachten!
Niet mis
Het onderzoek van de Groen Grachten leidde tot een dik en degelijk rapport, dat de mogelijkheden voor verduurzaming op een rij zet en ook de complexiteit ervan laat zien. Mèt de kosten, ook die blijken niet mis.
Het begin van alle verduurzaming van een woning is goed isoleren. De woning van Rob en Erline (en veel andere monumentenbezitters) maakt dat niet gemakkelijk. Ze heeft heel hoge plafonds, eensteensmuren en aan drie zijden grote ramen met enkel glas.
Omdat het pand een rijksmonument is, mogen de muren niet aan de buitenkant geïsoleerd worden, terwijl door het ontbreken van een spouw ook spouwisolatie niet kan. Blijft over isoleren aan de binnenkant, maar perfecte isolatie zou de muren dertien tot vijftien centimeter dik naar binnen brengen, en dat is voor Rob en Erline moeilijk te aanvaarden. “Dat zou geen gezicht zijn,” zegt Rob. “Driekwart pui is raam. Stel je voor al die dikke opbouw tussen alle ramen.”
Door ervaringen in het verleden kijken ze ook op tegen vervanging van de ramen. De eisen voor monumenten daarvoor zijn niet mals. “En kijk eens naar die honderden kleine ruitjes, veelal met gekleurd glas in lood, die kun je toch niet zomaar vervangen of weg doen?”
Daar komt dan nog bij dat de verduurzaming een heel project is, waarvoor het rapport van Groen Grachten een degelijke, zeer informatieve, eerste stap is, maar het is uiteraard nog geen operationeel bouwplan.
Alle voorgestelde maatregelen hangen ook met elkaar samen en grijpen op elkaar in. Isolatie ramen, muren, vloeren, dak, zonnepanelen, zone-verwarming, vloerverwarming, vervanging monumentale radiatoren, hybride warmtepomp en zo voort. “Daarom moet er een gefaseerd totaalplan komen. En een doortastend verduurzamingmanagement. En enigerlei vorm van subsidie.”
Goede samenwerking
Rob denkt dat alleen een goede samenwerking tussen gemeente en monumenteneigenaren deze problemen kan oplossen. “Het verduurzamen van rijksmonumenten is een complex, integraal en kostbaar traject met een doorlooptijd van jaren. Zo’n traject is voor de gemiddelde eigenaar/bewoner te omvangrijk om alleen te behappen.”
De eigenaar en de gemeente kunnen het wel samen aan, in goede samenwerking met financiers (hypotheekverstrekkers) en gespecialiseerde aannemers. De gemeente als eerstverantwoordelijke voor ons gezamenlijk, collectief cultuurhistorisch erfgoed.
“We moeten ons realiseren dat het gevaar van aftakeling van onze monumenten dreigt,” zegt Rob peinzend. “Om het gasgebruik te ontmoedigen, gaan de gasprijzen omhoog. Maar monumenten van het gas afhalen acht Rob vrijwel onmogelijk. Daardoor dreigt een monument onverkoopbaar te worden en kan het caretakerschap niet worden doorgegeven aan een volgende eigenaar. En stopt op den duur het behoud van het erfgoed. Daar moet een oplossing voor komen.”
Proeftuin
Of Rob aan een proeftuin hiervoor zou willen meewerken? “Ja, dat zou ik graag willen. We moeten een aanpak zien te ontwikkelen die monumenteneigenaren zó kunnen overnemen. Als dat lukt, zou dat de verduurzaming van monumenten erg bevorderen. Daar wil ik graag aan meewerken.”
Wie weet tot wat voor moois het op initiatief van de Regio Gooi en Vechtstreek geschonken advies van de Groene Grachten gaat leiden.
